بُزمَجِّه (بزمک، بزدوش، بزچوش یا بزغاله‌مار) (Varanus greseus caspius) بزرگ‌ترین گونه مارمولک است که در ایران دیده می‌شود.

این مارمولک در مناطق بیابانی ایران زندگی می‌کند. طول آن حدود یک متر است و به طول ۱٫۷۵ متر هم دیده شده‌است. خوراک آن حشرات، تخم پرندگان و لاک‌پشت و جوندگان کوچک است. مواردی از لاشه‌خواری آن هم گزارش شده‌است.

بزمجه بیابانی (نام علمی: 'varanus griseus') (به انگلیسی: desert monitor)‏ گونه‌ای بزمجه است که در راسته پولک‌داران قرار دارد. این گونه خزنده در بیشتر مناطق بیابانی آفریقای شمالی و آسیا دیده شده‌استدم این گونه در تمام طول خود در برش عرضی گرد است. ناحیه پشتی دارای ۵ تا ۸ (معمولاً ۶) نوار عرضی باریک بعلاوه یک یا دو نوار عرضی پشت گردنی است.

نواحی بیابانی و نیمه بیابانی، زمین‌های ماسه‌ای با سطوح ناهموار، خاکهای رسی، در دامنه کوه‌ها، تپه‌ها و دشت‌ها با پوشش گیاهی استپی شامل بوته‌ها، درخت‌ها و نیز اطراف زمینهای کشاورزی و باغ‌ها زیستگاه این گونه استدر ساعات اولیه روز فعالیت می‌کنند. از لانه‌های زیرزمینی پستانداران و دیگر جانوران به عنوان پناهگاه استفاده می‌کنند.

پستانداران کوچک، خزندگان، پرندگان، تخم پرندگان و خزندگان، عقرب‌ها، حشرات بزرگ، وزغ‌ها تغذیه می‌کند.

بزمجه بنگال (نام علمی: Varanus bengalensis) (به انگلیسی: Bengal monitor)‏ گونه‌ای بزمجه است که در راسته پولک‌داران قرار دارد. این گونه خزنده در بیشتر آسیای جنوبی دیده شده‌است. زیستگاه این خزنده در ایران استان سیستان و بلوچستان می‌باشد.

نواحی بیابانی و نیمه بیابانی خشک، در زمین‌های پست تپه‌ای، تل‌های کوچک، حاشیه دامنه‌ها، وادی‌ها، دره‌های میان تپه‌ای، کشتزارها و باغ‌ها زیستگاه این خزنده هستند.

تِمساح که در زبانهای فرنگی بدان کروکودیل می گویند، جانوری است خزنده و سخت‌پوست دارای چهار دست و پا، در آب به راحتی شنا می‌کند، اما همیشه در آب نمی‌ماند و تخم‌هایش را در خشکی می‌گذارد. این حیوان دارای فک و دندان‌های بسیار نیرومند است و به گروه چهاراندامان از تیره تمساحیان (Crocodylidae) تعلق دارد. این خزندهٔ آبی و خشکی بزرگ در سراسر مناطق استوایی آفریقا، آسیا، آمریکا و استرالیا زندگی می‌کند. تمساح مانند سایر موجودات ساکن در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و سرزمین‌های مرطوب در آب‌های شیرین و گاهی در آب‌های کمی شور زندگی می‌کند.

تمساح واژه ای است که برای نامیدن انواع مختلف کروکودیل از جمله کایمن و الیگاتور استفاده می‌شود. در گذشته واژه نهنگ به جای تمساح استفاده می‌شد اما در قرن بیستم نهنگ به واژه ای برای نامیدن وال‌ها تبدیل شد و تمساح جای آن را در معنی کروکودیل گرفت. امروزه بسیاری از اوقات نام تمساح و سوسمار به جای یکدیگر استفاده می‌شوند در حالی که سوسمار نام گروه دیگری از خزندگان، دربرگیرنده مارمولک، بزمچه و...است تمساح اغلب از مهره‌داران دیگر مانند انواع ماهی‌ها، خزنده‌ها و پستانداران و بعضی وقت‌ها از بی‌مهرگانی مانند صدف‌ها و سخت‌پوستان با توجه به گونه‌های خود تغذیه می‌کنند. تمساح شجره تاریخی دارد و از زمانهای دور وجود داشته و این اعتقاد وجود دارد که از زمان دایناسورها به این طرف تغییرات ناچیزی داشته‌است.

به‌رغم سابقه ماقبل تاریخ، از انواع پیشرفته خزندگان هستند. برخلاف خزندگان دیگر، قلب چهار محفظه‌ای، دیافراگم و قشر مغزی هوشمند دارد. سیستم صوتی خارجی تمساح، علائم زندگی آبی و خاکی و سبک زندگی دوره‌ای دارد. تمساح دوزیست است. تمساح بدن خط دار ناصافی دارد و می‌تواند به سرعت و راحت در آب شنا کند و همچنین می‌تواند هنگام شنا پاهای خود را در کناره‌های بدن خود جمع کند و با کاستن از مقاومت آب سریعتر شنا کند. تمساح پاهایی باانگشتان چسبیده بهم دارد، گرچه این پاها برای پا زدن در آب به کار نمی‌رود، اما این خصوصیت امکان برگشت سریع و حرکتهای ناگهانی را در آب را به او می‌دهد. در مسافت‌های کوتاه، حتی بیرون از آب خیلی سریع می‌باشد. تمساح آرواره‌های فوق العاده قوی و دندان‌های تیز برای گرفتن و پاره کردن گوشت دارد.

اگر دهان تمساح بسته نگهداشته شود نمی‌تواند آن را باز کند. بهمین دلیل برای مطالعه یا حمل و نقل تمساح، معمولاً آرواره‌های او را با نوارهای فلزی یا با بندهای لاستیکی بزرگ که از تایر و تیوب اتومبیل تهیه می‌شوند، می‌بندند. تمساح همچنین حرکات جانبی محدودی در گردن خود دارد.

در حال حاضر روشهای معتبری برای سنجش عمر تمساح وجود ندارد، بعضی از حلقه‌های رشد در استخوانها و دندانهای آنها استفاده می‌کنند که این غیر اصولی و غیر قطعی است، قدیمی‌ترین تمساح C. proposus در حدود هفتاد سال زندگی می‌کرده‌است، و شواهد محدودی نیز نشان می‌دهد که بعضی از انواع این حیوان بیش از صد سال عمر می‌کنند. یکی از قدیمی‌ترین نوع تمساح‌های شناخته شده در یک باغ وحش در روسیه ظاهراً در سن ۱۱۵ سالگی مرده‌است. گزارشهای جدید این موارد را تایید نمی‌کند.

در اندازه گونه‌های مختلف تمساح تفاوتهای زیادی وجود دارد. از انواع استثنائی کوچک، افسانه‌ای یا جادویی تا گونه‌ای بزرگ‌تر، تمساح آب شور. گونه‌های بزرگ اغلب ۵ یا ۶ متر و وزن آنها ۱۲۰۰ کیلوگرم می‌باشد. علیرغم وزن زیاد گونه‌های بالغ، زندگی خود را از اندازه‌های خیلی کوچک شروع می‌کند.

وقتی که برای اولین بار از تخم بیرون می‌آید در حدود ۲۰ سانتیمتر طول دارد. اندازه‌ها با توجه به فصل و تغذیه و ترکیبات خون مادر فرق می‌کند. گونه‌های بزرگ‌تر ، همچنین بزرگ‌ترین خزنده روی زمین، تمساح آب شور است، که در استرالیای شمالی و کل آسیای جنوب شرقی زندگی می‌کند. بر طبق نظرات بعضی دانشمندان، اطلاعات موثقی در مورد اینکه تمساح‌های ماقبل تاریخ بیش از ۸٫۶۴ متر طول دارند، در دست نیست.

در شهر نورمنتون، کوئینزلند، استرالیا قالب فیبر شیشه‌ای یک تمساح وجود دارد که «کرایس کروک» نامیده می‌شود که عکس آن در سال ۱۹۵۸ توسط کریستینا پاولوسکی که حیوان را در بستر شنی رودخانه نورمن یافت، گرفته شده‌است. گزارشی از یک آب شور بطول ۸٫۲ متر در استرالیا وجود دارد. همچنین جمجمه یک تمساح آب شور از اوریسای هند وجود دارد که تخمین زده می‌شود که ۶٫۴ تا ۷ متر طول داشته‌است.

در ۱۶ ژوئن سال ۲۰۰۶ یک تمساح عظیم ۷٫۱ متری آب‌های شور در اوریسای هند به عنوان بزرگ‌ترین تمساح زنده جهان نامگذاری شد. این تمساح در محوطه حفاظت شده حیات وحش بیتارکانیکا زندگی می‌کند و در ژوئن سال ۲۰۰۶، در کتاب سوابق جهانی گینه ثبت شد.

شکارچی کمین کننده‌است. به عنوان دوزیستان خونسرد، می‌تواند مدت طولانی بدون غذا زنده بماند و بندرت به فعال شدن برای شکار نیاز دارد.

تمساح علیرغم ظاهر آرام، از فعال‌ترین دوزیستان در محیط است. تمساح‌های وحشی در بسیاری از مناطق مورد محافظت قرار گرفته‌اند، اما آنها بطور تجاری در مزرعه نگه‌داری می‌شوند. پوست آنها دباغی می‌شود و برای درست کردن بسیاری از وسایل چرمی مانند کفش و کیف دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بسیاری از گونه‌هایی که در مزرعه نگهداری می‌شوند، تمساح‌های آب شور و تمساح‌های نیل می‌باشند و تمساح‌های عظیم الجثه آب شور و تمساح‌های کمیاب سیامی در مزارع آسیایی پرورش داده می‌شوند. پرورش تمساح‌ها جمعیت گونه‌های آب شور را در استرالیا افزایش داده، چون تخم‌ها عموماً از انواع وحشی گرفته می‌شود و مالکان آنها بر افزایش تعداد تمساح‌ها تشویق می‌شوند. در واقع پرورش تمساح پر سودترین نوع پرورش حیوانات در جهان است. در کشور ایران نیز این فعالیت شروع شده‌است و اولین مزرعه پرورش تمساح در جزیره هنگام از توابع قشم است.

تمساحها بیشتر به پرندگان و دایناسورها نزدیک هستند تا به خزندگان، این سه موجود در آرچوزوریا «خزندگان حاکم» شامل هستند، بخش کروکودیلیا را برای اطلاعات بیشتر ببینید.

گونه‌های بزرگ‌تر تمساح از جمله تمساح‌های نیل وتمساح آمریکایی از خطرناک‌ترین انواع هستند. انواع بزرگ کایمن سیاه نیز برای انسان خیلی خطرناک هستند.

دانشمندان در ایالات متحده آمریکا عامل قوی و نیرومندی را در خون تمساح‌ها بنام کروکودیلین یافته‌اند که می‌تواند مانند آنتی بیوتیکهای استاندارد به سیستم ایمنی درمقابله با عفونت کمک کند. این کشف مدیون کنجکاوی جیل فولرتون-اسمیت از گزارشهای(BBC) مدارک مربوط به علم تهیه کننده فیلم تمساح‌های آب شور در استرالیا است. در بعضی کشورها مانند آمریکا، استرالیا، چین، ژاپن، تایلند و آفریقای جنوبی و همچنین کوبا از گوشت تمساح به عنوان غذا استفاده می‌شود. گوشت تمساح سفید رنگ است و مواد غذایی آن به طور مطلوبی با گوشت‌های سنتی قابل مقایسه‌است البته میزان کلسترول آن نسبت به گوشتهای دیگر بسیار کمتر است. گوشت تمساح ترد است.

• کروکودیل‌ها اسم خود را از یونانیان گرفته‌اند که آنها را در رودخانه نیل مشاهده کرده‌اند. یونانی‌ها آنها را کروکودیلوس نامیدند، یک کلمه ترکیبی کروک که به معنی سنگ‌های کناره رودها و دریلوس که به معنی «کرم» است. یونانیها این حیوانات را «کرمهای سنگ» نامیدند، چون کروکودیل‌ها برروی سنگهای کناره‌های رودخانه‌ها در آفتاب دراز می‌کشند.
• بچه تمساح‌ها کروموزومهای جنسی ندارد و برخلاف انسان جنسیت این حیوان بطور ژنتیکی تعیین نمی‌شود. جنسیت با درجه حرارت تعیین می‌شود که نرها در حدود ۳۱٫۶ درجه سانتیگراد و ماده‌ها در درجه حرارت کمی پایین تر یا بالاتری بوجود می‌آیند. دوره متوسط خوابیدن برروی تخمها در حدود ۸۰ روز است و آن همچنین بستگی به درجه حرارت محیط دارد.

اژدهای کومودو خزنده‌ای با طول ۳ متر و وزنی بیش از ۱۳۶ کیلوگرم است، این حیوان بزرگترین مارمولک روی زمین است. زیستگاه این خزنده بزرگ درجزایر کومودو، گیلاموتنگ، رینکا و فلورس کشور اندونزی است. جمعیت آنها بین ۳ تا۵ هزار تخمین زده شده‌استاژدهای کومودو تقریباً همه چیز خوار٬ حتی گوشت فاسد و گندیده٬ می‌باشد و در هر وعده غذایی می‌تواند تا ۸۰ درصد وزن خود تغذیه کند. قادر به شکار حیوانات بزرگی مانند آهو و گراز و حتی انسان است. او در هنگام شکار بدون حرکت به انتظاردر کمین می‌نشیند و به محض نزدیک شدن طعمه، به کمک پاهای قوی، چنگالها و دندانهای تیز خود آنرا می‌درد. حیواناتی که بتوانند پس از گاز گرفتن از چنگ این درنده بگریزند، تنها قادرند یکروز بر عمر خود بیفزایند. بزاق این جانور حاوی ۵۰ نوع باکتری سمّی است که وارد خون طعمه شده و در مدت ۲۴ ساعت او را از پای در می‌آورد. در این مدت اژدهای کومدو به آرامی و با کمک حس بویایی خود حتی کیلومترها در تعقیب بوی جسد، به شکار گریخته دست می‌یابد.

حیوان مورد علاقه ی من لاکپشت است

لاک‌پشت‌ها، سنگ پشت و یا کَشَف‌ها خزندگانی هستند از راستهٔ لاک‌پشت‌سانان (Testudines). لاک پشت فراتی نوعی لاک پشت با لاک تقریبا نرم است که در خطر انقراض قرار دارد.

صدف لاک‌پشت از صفحه‌های شاخی تشکیل شده است که استخوان را می‌پوشانند.ستون مهره‌ها٬ دنده‌ها و چند استخوان دیگر لاک‌پشت به سطح داخلی این لاک متصل‌اند.همین باعث می‌شود که لاک‌پشت‌ها موجودات بسیار کندرو و سنگینی باشند.

همه‌ی لاک‌پشت‌ها آرواره‌های بدون دندان دارند و در اطراف این آرواره‌ها استخوان‌های تیزی برای خرد کردن غذا وجود دارد.لاک‌پشت‌ها بیشتر عمر خود را در دریا می‌گذرانند٬ ولی در فصل زاد و ولد برای جفت‌گیری به آب‌های کم‌عمق می‌آیند٬ لاک‌پشت‌های ماده شب به ساحل می‌آیند و تخم‌گذاری می‌کنند.بیشتر آن‌ها شب را به کندن چاله می‌گذرانند و تا ۲۰۰ تخم می‌گذارند.نه ماه طول می‌کشد تا بچه‌ها از تخم بیرون بیایند.آن وقت بچه‌لاک‌پشت‌ها از لانه بیرون می‌زنند و به طرف دریا می‌روند.بچه‌لاک‌پشت‌ها دشمنان زیادی دارند و انسان یکی از این دشمنان است.به همین دلیل خیلی از لاک‌پشت‌ها قبل از آنکه به سن تولید مثل برسند کشته می‌شوند.

لاک‌پشت‌سانان خزندگانی با لاک استخوانی پشتی و پلاسترون (plastron) استخوانی شکمی هستند که کمربند اندام حرکتی آنها درون دنده‏‌هاست و دندان ندارند.^[۲]

بیشتر بدن لاک‌پشت‌ها به‌وسیله یک استخوان یا صدف غضروفی حفاظت شده‌است. این استخوان یا صدف از دنده‌های آن‌ها مشتق شده است.

از ۳۰۰ گونهٔ موجود برخی از آن‌ها شدیداً در معرض انقراض قرار دارند.

لاک‌پشت‌ها جزو جانوران خون‌سرد هستند.

مار، نوعی حیوان خزنده است که خودش را با خزیدن به جلو می‌کشد.

مارها از رده سوسماریان (Sauropsid)، زیرردهٔ دوکاوان (Diapsida)، فرورده پولک‌سوسمارشکلان (Lepidosauromorpha)، بالاراستهٔ پولک‌سوسماران (Lepidosauria)، راستهٔ پولک‌داران (Squamata)، زیرراستهٔ ماران (Serpentes) است.

در جهان نزدیک به بیش از ۴۰۰۰ نوع مختلف مار وجود دارد که در خشکی و زیر زمین و در آب و گاهی هم بر روی درختان زندگی می‌کنند. این خزنده، تقریباً در همه جای کره زمین به جز مناطق قطبی و برخی جزیره‌ها، یافت می‌شود.طول کوچکترین مار حدود ۷ سانتیمتر است که برخی مردم با کرم اشتباه می‌گیرند.

مارهای چمباته زن بزرگ‌ترین مارهای دنیا هستند و شامل پیتونها و بواها می‌باشند. آنها غیر سمی هستند و حیوانات دیگر را با فشار دادن و له کردن از پا در می‌آورند. مارهای جمع شونده دور شکار خود می‌پیچند و بتدریج حلقه راتنگ تر می‌کنند تا دیگر شش‌ها قادر به بازشدن نباشنددرنتیجه حیوان خفه میشود آنها نیز مانند مارهای دیگر قادر به جویدن نیستند و شکار خود رابه یکباره می‌بلعند.

حدود ۷۰۰ گونه از ۳۲۰۰ گونه مارهای دنیا زهری هستند و شامل چندین مار هستند که می‌توانند انسان را به هلاکت برسانند. یک مار زهری سم خود را از طریق نیشهایش که یا توخالیند و یا شیار دارند تزریق می‌کند. وقتی که زهر تزریق شد مار به انتظار می‌نشیند تا قربانیش قبل از بلعیده شدن بمیرد.

مارهای غیر سمی

۱- مار کرمی‌شکل Typhlops vermicularis

۲- کورمار Eryx jaculus

۳- کورمار سلیمانی Natrix nutrix

۴- مار آبی Natrix tessellata

۵- مار چلییر Coluber jugularis

۶- مار آتشی Coluber najadum

۷- قمچه‌مار Coluber rhodorhachis

۸- مار قیطانی Coluber karelini

۹- مار خاردار Coluber rarergieri

۱۰- مار پلنگی Spalerosophis d.schirazianus

۱۱- مار شتری Spalerosophis diadema cliffordi

۱۲- مار گورخری Spalerosophis microlepis

۱۳-مار درفشی Lytorhynchus ridgawayi

۱۴- گرگ‌مار Coronella austriaca

۱۵-مار سرسیاه Rhynchocalamus melanocephalus

۱۶-مار کوتوله Eirenis collaris

۱۷-مار کوتوله Eirenis meda

۱۸- تیرک‌مار Eirenis panctatolineata

۱۹-مار کوتوله Eirenismodesta

۲۰- Eirenis persicus

مارهای نیمه‌سمی:

۱- سوسن‌مار : Teles copus fallax

۲- افعی سوسن : Teles copustessellatas

۳- افعی پلنگی : Teles copus rhinopoma

۴- یله مار : Malpolon monspessulanus

۵- تیرمار : Psammophis schokari

۶- تیرمار خراسانی : Psmmophis lineolatus

مارهای سمی

مار شاخدار pseudocerastes peersicus گرزه‌مار یا مار افعی: Vipera lebetina

1. افعی البرزی : Vipera ursine

2. افعی زنجانی : Vipera albicornuta

3. افعی قفقازی : Agkistrofon halys

4. مار زنگی پشت الماسی شرقی

5. مار زنگی

مارهای دیگر

بوآی دم‌قرمز / Red Tail Boa / Boa constrictor

·         مار سبز / Green Snake / Opheodrys aestivus

·         مار بند جورابی / Garter Snake / Thamnophis sirtalis

·         پایتون برمه‌ای / Burmese Python / Python molurus bivittatus

·         مار ذرت / Corn Snake / Elaphe guttata

·         پایتون توپی / Ball Python / Python regius

·         بوآی صورتی / Rosy Boa / Lichanura trivirgata

·         آناکوندای سبز / Green Anaconda / Eunectes murinus

·         طلحه‌مار

·         مار شلاقی

·         مار خاکی

·         مار کوتوله

شاه کبری